PASKONG WALANG SAYA

Isang malamlam na hapon ng Disyembre, si Liza ay nakaupo sa maliit niyang sala, nagmamasid sa mga patak ng ulan na dahan-dahang dumadaan sa bintana. Walang kasayahan sa paligid. Wala na ang mga makukulay na ilaw na dating nagsisilbing palamuti ng kanyang tahanan tuwing Pasko, wala ang amoy ng puto bumbong at bibingka na karaniwang bumabalot sa buong kalsada. Ang mga anak niyang sina Ana at Marco ay nasa bahay ng mga lolo’t lola, at ang kanyang asawa, si Mark, ay nananatili sa ibang bansa upang magtrabaho.

Puno ng pangungulila ang puso ni Liza. Dati, ang Pasko sa kanilang bahay ay puno ng tawanan, kwentuhan, at masayang handaan. Laging magkakasama ang kanilang pamilya, masaya at puno ng pagmamahalan. Ngunit ngayong taon, mag-isa lang siya. Wala si Mark, at ang mga bata ay malayo. Kahit ang telepono ay hindi sapat upang mapawi ang kalungkutan sa kanyang dibdib.

Habang nakaupo siya sa harap ng kalan, pinagmamasdan ang mga kalderetang tinimpla niyang mag-isa, naiisip niyang sana ay makarating na si Mark mula sa trabaho. Matagal na nilang pinag-usapan na magkakasama sila ngayong Pasko. Pero dahil sa mga hindi inaasahang pangyayari, hindi pa rin ito natutuloy. Hindi niya alam kung paano sasabihin sa kanyang mga anak na wala si Tatay sa Pasko.

Nag-ring ang kanyang telepono, at nakita niyang isang mensahe mula kay Mark.

“Mahal, sorry talaga, hindi ko na kayang umuwi ng Pasko. Naiintindihan ko kung masakit, pero sa mga susunod na taon, sabay tayo. Nasa puso ko kayo palagi.”

Sumama ang pakiramdam ni Liza at naglakbay ang mga luha mula sa kanyang mga mata. Nag-text siya sa kanyang mga anak, na kahit malayo, ang puso niya'y laging kasama nila.

"Ma, bakit hindi po si Tatay umuwi?" tanong ni Ana sa isang tawag.

“Si Tatay, anak, ay may mahalagang trabaho pa sa malayo. Pero huwag kayong mag-alala, Pasko pa rin tayo. Magpapadala ako ng mga regalo, at magdarasal tayo na magkakasama tayo ulit soon.”

Napansin ni Liza na kahit malayo, ang mga anak niya ay nag-aalala. Iniisip niyang hindi sapat ang mga regalo at ang mga tawag upang mapawi ang kalungkutan nila. Kaya nagdesisyon siyang magsulat ng liham kay Mark, isang liham na puno ng pangako at pag-asa:

“Mahal ko, sana ay dumating ka agad upang magsalo tayo sa kagalakan ng Pasko. Laging ikaw at ang mga bata ang aking iniisip. Hindi ko kaya ang Pasko na malayo sa iyo. Huwag mong hayaan na maging malungkot ang mga sandali natin.”

Isang linggo ang lumipas, at natanggap ni Liza ang isang mensahe mula kay Mark.

""Liza, makakauwi ako sa susunod na linggo. Gagawin ko ang lahat upang magkasama tayo sa Pasko. Pasensya na at sana'y mapatawad mo ako.""

Habang binabasa ang mensahe, napuno ang mata ni Liza ng luha. Hindi niya alam kung anong klaseng Pasko ang darating, ngunit naramdaman niyang may pag-asa pa sa kabila ng lahat.

Isang araw, habang naglalakad si Liza sa paligid ng kanilang bahay, narinig niya ang tawag mula kay Mark.

“Liza, may balita ako.”

“Anong balita?” tanong ni Liza, inaasahang may hindi magandang balita na naman.

“Makakauwi ako! Hindi man ngayon, pero sigurado ako makakauwi ako sa susunod na linggo, at sabay tayo magsasalo sa Pasko.”

Ang kanyang puso’y napuno ng kagalakan at umiyak siya ng malakas. “Salamat, mahal ko. Ang saya saya ko.”

Sa kabila ng kalungkutan ng nakaraang mga linggo, sa mga salitang iyon ay natagpuan ni Liza ang pag-asa. Ipinagpasalamat niya ang pagkakataong muli silang magsasama at muling maramdaman ang saya ng Pasko.

Sa pagdapo ng araw ng Pasko, si Liza ay nagdasal sa harap ng isang maliit na altar sa kanyang sala. “Panginoon, salamat sa mga biyaya. Salamat sa pagkakataon na maging maligaya pa rin kahit sa mga pagsubok. Salamat at muli ay magkakasama kami.”

“Mahal ko, sana ay dumating na ang araw na sabay-sabay tayo magdiwang.” wika ni Liza sa sarili.

Habang siya’y nag-aayos, isang tawag mula kay Mark ang pumutol sa katahimikan ng kanyang paligid.

“Magkakasama pa rin tayo, Liza. Hindi ko man kayo makasama ngayon, ngunit maghihintay ako para sa mga susunod na taon.”

“Salamat, Mark, ang Pasko ko ay mas magaan na.”

Ang Pasko ay hindi perpekto, ngunit natutunan ni Liza na sa kabila ng kalungkutan, may mga pagkakataon pa rin ng pag-asa. Ang pag-ibig at pagkakaroon ng pamilya ay hindi nasusukat sa pagiging magkasama sa isang araw. Ang pinakamahalaga ay ang pagmamahal at ang patuloy na pag-asa na magkasama sila sa kabila ng lahat ng pagsubok.

Sa pagtatapos ng araw, habang pinagmamasdan ni Liza ang makulay na ilaw ng kanyang maliit na Christmas tree, napansin niyang ang Pasko ay hindi palaging puno ng saya, ngunit puno ito ng kahulugan, at higit sa lahat, puno ng pag-asa.

PAGKAKAIBA AT PAGKAKATULAD NG TAGALOG, PILIPINO AT FILIPINO

 

BAKIT KAILANGANG LUMIKO ANG LANGIT?

Sa bayan ng Daloy, si Dante ay isang binatang mahirap na nagtatrabaho bilang kasambahay sa bahay ng mag-asawang Ventura. Ang kanyang ina, si Aling Rosa, ay tagapag-alaga rin sa kanilang tahanan. Si Ginoo Ventura ay isang kilalang negosyante, at ang pamilya Ventura ay may malawak na negosyo at impluwensiya sa bayan.

Isang gabi, nagulantang ang buong bayan nang matagpuan ang patay na katawan ni Ginang Ventura sa kanyang kwarto. Ang tanging suspek ay si Dante. Naghihirap man siya, alam niyang walang kasalanan sa krimen, ngunit paano siya makakalaban laban sa mga Ventura, isang pamilya ng mga mayayaman at makapangyarihan?

"Huwag kang magtago, Dante! Ang dugo mo nasa mga kamay mo!" sigaw ng isa sa mga kasambahay. "Kita ko siya na lumabas mula sa kwarto ng mag-asawa, may dugo sa kanyang kamay!"

"Hindi! Hindi ko siya pinatay!" sigaw ni Dante, nanginginig ang boses. "Hindi ko alam kung anong nangyari!"

Nagmadali ang mga pulis na dumating. "Dante, ikaw na ang pinakamalaking suspek. Masyado kang malapit kay Ginang Ventura at ikaw lang ang nakita sa lugar ng krimen," sabi ng hepe ng pulisya.

Habang nakakulong, tinatanaw ni Dante ang madilim na pader ng selda. Isang malamig na pakiramdam ang humahaplos sa kanyang dibdib. Ang mga mata ng lahat ay nakatuon sa kanya. Puno siya ng takot, ngunit alam niyang hindi siya makakalaban sa isang laban na ang mga mayayaman ang nagtatakda ng mga patakaran.

"Ito ba ang magiging buhay ko? Magiging scapegoat lang ako?" tanong ni Dante sa sarili habang hinahaplos ang kanyang noo. "Wala akong laban sa mga Ventura."

"Attorney, may kasalanan po ba ang anak ko? Huwag po ninyong pabayaan si Dante!" maluha-luha na pakiusap ni Aling Rosa.

"Tao po, Aling Rosa, sorry, pero hindi ko po kayang tulungan ang anak ninyo. Alam ko po na kontrolado ng mga Ventura ang mga pulis, at ang mga abogado nila ay malakas. Wala pong magagawa," sagot ng abogado na may lungkot sa kanyang mata.

Dumating si Kapitan Morales, isang matandang retiradong pulis. Siya'y may malasakit sa mga mahihirap, kaya’t hindi siya makatarungan na tignan ang isang inosenteng tao na pinagbintangang pumatay ng isang mayaman.

"Aling Rosa, nakarinig ako ng kwento. Hindi ko kayang tumahimik. Puwede ko bang tulungan si Dante?" tanong ni Kapitan Morales nang makita ang lungkot ni Aling Rosa.

"Salamat po, Kapitan. Huwag niyo pong gawing kasalanan ang anak ko. Wala po siyang ginagawang masama," sabi ni Aling Rosa, tinatanggal ang mga luha sa kanyang mata.

"Kapitan, may mga dokumento akong nahanap. May lihim na negosyo si Ginoo Ventura. At tila may mga tao siyang nais pabagsakin," sabi ni Pedro, isang dating empleyado ni Ginoo Ventura. "Si Ginang Ventura ay maaaring nagkaroon ng kaalaman tungkol dito, kaya siya pinatay."

Nag-isip si Kapitan Morales. "Ibig mong sabihin, si Dante ang ginamit na pawn ng mga Ventura para itago ang kanilang mga lihim? At may iba pang dahilan kung bakit siya pinagbintangan?"

"Opo, Kapitan. Si Dante ay hindi lang biktima ng isang krimen, kundi ng isang sistema ng kapangyarihan na hindi siya kayang protektahan."

Sa araw ng paglilitis, si Kapitan Morales ay tumayo sa harap ng korte. "Walang ebidensya na nagsasabing si Dante ang pumatay kay Ginang Ventura. Lahat ng paratang sa kanya ay walang basehan. Siya ay ginamit lamang bilang scapegoat upang itago ang lihim na operasyon ng pamilya Ventura."

"Ang mga saksi na nagsabi na nakita nila siyang may dugong kamay ay walang kredibilidad. Ang mga dokumentong nahanap namin ay nagpapatunay na ang pamilya Ventura ang may kinalaman sa krimen, hindi si Dante."

Si Dante ay napawalang-sala. Pagkatapos ng lahat ng ito, napatingin siya sa kanyang ina. "Inay, salamat... pero paano tayo magiging buo kung ganito ang sistema?"

Si Aling Rosa ay ngumiti. "Dante, ang laban natin ay hindi tapos. Hindi natin kayang baguhin ang lahat, pero ang laban na ito ay para sa ating kinabukasan. Hindi tayo dapat mawalan ng pag-asa."

Bagamat napawalang-sala si Dante ay nakatingin sa malalayong tanawin. Walang malay kung anong susunod na hakbang. Ngunit alam niyang may mga laban pa siyang kailangang harapin, at sa kabila ng lahat ng pagsubok, hindi siya titigil.

FISHBONE DIAGRAM: GAMIT NG WIKANG FILIPINO

 

BUHAY KAPALIT NG PERA

Si Elena, isang simpleng babae mula sa isang liblib na bayan sa Pampanga, ay may masalimuot na kwento ng buhay. Lumaki siya sa isang pook na puno ng hirap at hamon, kung saan ang kanyang mga magulang ay naghanapbuhay bilang mga magsasaka. Hindi madali ang kanilang buhay, ngunit sa kabila ng lahat ng pagsubok, pinili niyang magsikap upang makapag-aral at magtagumpay. Nang makapagtapos siya ng high school, nagpasya siyang magtrabaho upang matulungan ang kanyang pamilya at matustusan ang mga pangangailangan ng kanyang mga kapatid.

Isang taon pagkatapos magtapos sa high school, nagdesisyon si Elena na magtrabaho sa ibang bansa bilang isang kasambahay upang magkaroon ng mas mataas na kita at makatulong sa pagpapaaral ng mga kapatid. Puno ng pangarap, iniwan ni Elena ang kanyang bayan at sumakay ng eroplano patungong Hong Kong, isang banyagang lugar na puno ng pag-asa at pangarap. Ang kanyang asawa, si Carlo, isang magsasaka, ay naiwan upang mag-alaga sa kanilang tatlong anak. Bagamat masakit sa kanya ang maghiwalay sa kanyang pamilya, alam niyang ang kanyang sakripisyo ay magbibigay ng mas magandang kinabukasan para sa kanilang mga anak.

Habang nasa Hong Kong, naging masipag si Elena sa pagtatrabaho. Ang kanyang mga amo ay isang pamilyang Chinese na may malalaking negosyo, kaya’t mayaman sila at matataas ang mga pamantayan sa buhay. Ipinagmalaki niya sa kanyang mga kaibigan sa Pilipinas na nakatagpo siya ng trabaho sa isang maayos na pamilya, at madalas niyang isinusumpa sa sarili na kahit gaano kahirap, magtitiis siya upang makapagpadala ng pera sa kanyang pamilya. Sa bawat padalang kwento sa kanyang asawa at mga anak, ipinapakita ni Elena ang kanyang pagmamahal at pangako na balang araw, makakamtan din nila ang buhay na mas magaan.

Sa kabila ng mga masalimuot na kondisyon ng trabaho, hindi nagreklamo si Elena. Bagamat abala sa mga gawaing bahay, pagluluto, at pag-aalaga sa mga anak ng kanyang amo, ay nagagawa pa niyang magsulat ng liham para sa kanyang pamilya at magsend ng video messages upang ipakita na siya ay okay. Minsan, naiisip niyang kapag natapos na ang kontrata niya, babalik siya sa Pilipinas at magsisimula ng isang negosyo para matulungan ang asawa at mga anak na mapabuti ang kanilang kalagayan.

Ngunit, isang gabi, nang magtungo siya sa kanyang employer’s house para tapusin ang mga gawain, nagkaroon ng hindi inaasahang insidente. Habang siya ay abala sa paglilinis at pagluluto, narinig niyang may malalakas na sigawan mula sa kabilang kwarto ng bahay. Tinanong ni Elena ang kanyang amo kung may problema, ngunit hindi ito sumagot. Muling sumigaw ang kanyang amo, at sa pagkakataong ito, tinawag siya para magtulungan. Agad siyang pumasok at nagtangkang humingi ng tulong. Ngunit, sa hindi inaasahang pangyayari, ang sitwasyon ay nauwi sa isang masalimuot na alitan.

Ayon sa mga salaysay ng ilang saksi, si Elena at ang kanyang amo ay nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa isang maliit na bagay na hindi matukoy ng mga tao sa bahay. Sa kanilang alitan, nagka-panic ang kanyang amo at inisip na may mga hindi tamang bagay na ginagawa si Elena. Sa takot at galit, ang amo ni Elena ay nagdesisyon na agawin ang kanyang buhay. Walang sinumang nakasaksi sa aktwal na insidente, ngunit ayon sa mga ulat, si Elena ay pinagtulungan ng kanyang mga amo at isang bisita ng pamilya. Sa mga huling sandali ng kanyang buhay, si Elena ay walang kalaban-laban.

Ang pagkamatay ni Elena ay hindi agad nalaman ng kanyang pamilya. Walang makapagsabi kung ano ang nangyari, at nagtagal ang mga linggo bago nakarating sa Pilipinas ang balita. Ang kanyang mga anak at asawa ay nag-alala nang husto, nang walang natanggap na tawag mula kay Elena. Nang isang araw, dumating ang tawag mula sa isang kaibigan sa Hong Kong, nagsasabing ang kanilang ina ay wala na. Pinatay siya ng kanyang amo. Ang buong pamilya ay dumaan sa isang malalim na kalungkutan at pangungulila. Para kay Carlo, ang asawa ni Elena, ito ay parang isang masakit na panaginip. Hindi niya kayang tanggapin na ang buhay ng kanyang asawa, na nagsakripisyo para sa kanilang kinabukasan, ay nauwi sa ganitong kalupitan.

ESKINITA

Sa makipot at madilim na eskinita ng Barangay San Andres, isang katahimikan ang bumalot sa gabi. Ang kalye, karaniwang punong-puno ng ingay ng mga tambay at naglalakad na residente, ay tila natigil sa oras nang matagpuan ang duguang katawan ni Andy Alcaraz. Sa kanyang tabi, isang lumang cellphone na naliligo rin sa dugo. Ang eksenang ito ang naging simula ng isang kwento ng pagtataksil, pag-asa, at kaligtasan.

Sa kanto ng parehong eskinita, naglalakad si Karla Cruz, isang tindera ng prutas sa palengke. Bitbit niya ang kanyang bayong, puno ng natirang paninda, habang iniisip ang hirap ng araw. Nakasanayan na niya ang pag-uwi ng ganitong oras, kahit pa may kasamang kaba tuwing dumadaan sa makikitid na kalye ng kanilang lugar.

Habang naglalakad, napansin ni Karla ang mahihinang ungol mula sa di-kalayuan. Napahinto siya, hinigpitan ang kapit sa kanyang bayong, at pilit na inaninag ang pinagmulan ng tunog. Sa dulo ng eskinita, sa ilalim ng mahina at kumukurap na ilaw ng poste, nakita niya ang pigura ng isang lalaki.

Lumapit siya nang dahan-dahan, ang bawat hakbang ay tila bumibigat habang palapit siya sa lalaking nakahandusay sa lupa. Nakilala niya agad si Andy Alcaraz, isang kilalang magnanakaw sa kanilang lugar. Duguan ang kanyang damit, at ang kanyang mukha ay puno ng takot at sakit.

“Tulungan mo ako…” mahina nitong sambit.

Lumuhod si Karla malapit sa kanya, pilit iniisip kung ano ang dapat gawin. “Maghintay ka, tatawag ako ng tulong,” sagot niya, nanginginig ang mga kamay habang hinuhugot ang sariling cellphone mula sa bulsa.

Ngunit bago pa man siya makapag-dial, hinawakan ni Andy ang kanyang braso. “Ang… cellphone ko,” mahina nitong sabi, sabay turo sa isang duguang telepono na malapit sa kanya.

Dinampot ni Karla ang telepono at napansin ang isang hindi natapos na mensahe:

"Ang totoo ay hindi ko sila iniwan, sila ang pumilit sa akin—"

Paglingon niya kay Andy, wala na itong buhay. Tumambad sa kanya ang katahimikan, ngunit sa likod nito ay ang bigat ng katotohanang tila nais ipabatid ng lalaki bago ito bawian ng buhay. Hindi niya alam kung ano ang gagawin. Naiwan siyang nakaluhod, hawak ang cellphone ng isang patay na tao.

Kinabukasan, naging usap-usapan sa buong barangay ang pagkamatay ni Andy. Ang iba’y nagulat, ang iba nama’y nagsabing "Nararapat lamang," ngunit para kay Karla, may kung anong hindi tama sa nangyari. Ipinasa niya ang cellphone kay Hepe Ramon, ang namumuno sa kanilang presinto. Ngunit kahit isinuko na niya ang ebidensya, hindi siya mapakali.

Sa gabi ng parehong araw, habang nagtitinda pa siya sa palengke, isang matangkad na lalaki ang lumapit sa kanya. Malamig ang tingin nito, at malalim ang boses nang magsalita.

“Si Andy ang nakita mo kagabi, hindi ba?” tanong nito nang walang pasakalye.

Nagulat si Karla, ngunit sinubukan niyang magpanggap na kalmado. “Bakit mo naman natanong?” sagot niya, iniwas ang tingin upang maitago ang kaba.

“Ako si Dan, kapatid niya,” sagot ng lalaki. “May sinabi ba siya bago siya namatay?”

Hindi sumagot si Karla. Sa halip, ngumiti lamang siya at sinabing, “Wala akong masyadong narinig. Duguan na siya nang makita ko.”

Ngunit alam niyang hindi basta-basta ang lalaking kausap niya. Si Dan, ayon sa mga tsismis, ay lider ng isang sindikato sa kanilang lugar.

Kinagabihan, nakatanggap si Karla ng mensahe mula sa isang hindi kilalang numero:

"Kung may nalalaman ka, manahimik ka na lang. Para sa kaligtasan mo."

Sa tulong ng mga pulis, napag-alaman ni Karla ang mas malalim na kwento sa likod ng pagkamatay ni Andy. Ang mensahe sa cellphone nito, pati na rin ang mga naunang chat, ay nagbigay-liwanag sa sitwasyon. Si Andy, bagamat parte ng sindikato, ay nagtangkang kumalas mula rito upang mabigyan ng mas magandang buhay ang kanyang anak na si Mia. Ngunit bago niya magawa iyon, pinatay siya ng mga taong dati niyang kasama.

Hindi naging madali ang naging laban ni Karla. Ang pagbubunyag ng katotohanan ay nagdala sa kanya sa panganib, ngunit nanindigan siya para kay Andy at sa mga inosenteng taong naging biktima ng sindikato. Sa tulong ng kanyang testimonya at ang ebidensyang nakuha mula sa cellphone ni Andy, naaresto si Dan at ang ilan pang miyembro ng grupo nito.

Sa huli, si Mia ay inilipat sa pangangalaga ng isang kamag-anak, at si Karla, bagamat bumalik sa kanyang payak na buhay, ay nanatiling tagapagbantay ng katarungan. Ang huling mensahe ni Andy ay naging paalala sa kanya na ang katotohanan, gaano man kahirap, ay dapat laging ilantad.

Sa eskinita ng Barangay San Andres, kung saan natagpuan ang bangkay ni Andy, ang katahimikan ay hindi na lamang tanda ng takot, kundi paalala ng isang tagumpay laban sa kasamaan.

Sanggunian ng Larawan:

eskinita - Search Images

T-CHART: PAGKAKAIBA NG INTRAPERSONAL AT INTERPERSONAL