Isang taon na ang nakalipas mula nang sumiklab ang apoy ng digmaan sa bayan ni Luis. Ang mga kalsadang dati’y puno ng buhay, tawa, at mga usapan ng mga tao, ngayon ay tila mga libingan. Ang mga bahay ay gumuho, ang mga palengke na dati’y naglalaman ng sariwang prutas at gulay ay wala nang anuman kundi ang kalat at basura. Ang mga pook na dati’y pinagmumulan ng saya, ngayon ay naglalaman ng takot at luhang nagtatago sa mga mata ng mga tao. Si Luis, isang batang lalaki na sa kabila ng hirap ay patuloy na umaasa, ay naglalakad nang mabigat ang puso. Ang dating makulay na mundo ay naging madilim, at sa bawat hakbang, dama ni Luis ang hirap ng mga araw na puno ng pangarap na sana’y matapos na ang lahat ng ito.
Habang naglalakad siya, nakatagpo siya ng pamilyar na tanawin, ang kanilang tahanan. Dati, puno ito ng tawanan at masayang kwentuhan ng kanilang pamilya. Ngayon, ang kanilang bahay ay isang matibay na kuta, nagsisilbing proteksyon laban sa patuloy na pagsabog ng mga bomba at bala mula sa malalayong labanan. Si Mang Andres, ang kanyang ama, ay abala sa paggawa ng mga simpleng hakbang upang mapalakas ang kanilang pader gamit ang mga kahoy at sako ng buhangin. Ang mga simpleng bagay na ito ay naging mahalaga, dahil ang buhay nila ay nakasalalay sa mga bagay na maaari nilang protektahan.
"Tatay," nag-aatubiling tanong ni Luis, "kailan ba titigil ang giyera? Kailan ba tayo makakabalik sa normal?"
Si Mang Andres ay huminto sandali, inisip ang mga salitang sasabihin, bago tumingin sa mata ng anak. "Luis," sagot ng kanyang ama, "wala akong kasiguraduhan kung kailan titigil ang giyera. Ang digmaan ay matagal, masalimuot, at puno ng hinagpis. Pero alam mo, anak, may mga bagay tayong hindi kayang baguhin. Ang tanging magagawa natin ay maging matatag. Hindi natin hawak ang mga pangyayari, pero hawak natin ang ating lakas at tapang. Kaya't magtulungan tayo, magtiwala sa isa't isa, at magpatuloy kahit ang mundo ay puno ng dilim."
Habang pinapakinggan niya ang ama, bagamat puno ng tanong ang isip ni Luis, napansin niyang ang mga salita ni Mang Andres ay may kalakip na tapang. Hindi nila alam kung kailan matatapos ang digmaan, pero alam niyang hindi ito magiging dahilan upang sumuko sila. Pagkatapos ng mahabang pagninilay, naglakad muli si Luis palabas ng kanilang bahay, naglalakbay sa kalsadang dati’y puno ng mga bata na naglalaro, ngayon ay wala nang buhay kundi ang mga pagkalat ng mga nagkalasog-lasog na mga katawan ng hayop at ang mga nagkalat na mga piraso ng mga pader. Ang buong bayan ay tila may sugat, at ang kanyang mga mata ay natutunan nang makiramdam sa sakit ng kanyang kapwa.
Sa isang kanto, nakita niya ang isang batang babae na may mga sugat sa katawan at duguang mga kamay. Nakaupo siya sa tabi ng kalsada, malungkot, nag-iisa. Lumingon si Luis at tinanong ang batang babae, "Anong nangyari sa iyo?"
"Huwag mong gawing biro ang digmaan," sagot ng batang babae, ang boses ay puno ng lungkot at hinagpis. "Ang digmaang ito ay hindi lamang para sa mga sundalo. Lahat tayo ay apektado. Lahat tayo ay nagdurusa. Kung hindi mo pa nararamdaman, isipin mo na lang ang mga pamilya na nawalan, ang mga batang tulad ko na nawalan ng mga magulang, at ang mga pook na minsan ay buhay na buhay, ngayon ay pawang mga guho."
Nang marinig ito ni Luis, nagkaroon siya ng mas malinaw na pag-unawa. Ang digmaan ay hindi isang simpleng labanan ng mga sundalo. Ito ay isang labanan na sumasaklaw sa bawat isa, mga bata, matatanda, at mga tao na hindi sangkot sa digmaan. Lahat sila ay may sakit, lahat sila ay may sugat. Ang digmaan ay hindi lang nangyayari sa mga harap ng mga barikada o sa mga matataas na bundok. Ang digmaan ay nangyayari sa mga puso ng mga tao, sa mga mata ng mga batang nawalan ng pag-asa.
Dumaan ang mga linggo, at isang araw, isang balita mula sa radyo ang nagbigay ng liwanag sa dilim. Ang mga lider ng dalawang panig ng digmaan ay nagkasundo na mag-usap, huminto sa laban, at magsimula ng isang hakbang patungo sa kapayapaan. Hindi ito ang katapusan ng lahat, ngunit para kay Luis, ito ay isang hakbang na patungo sa tamang direksyon. Sa puso ni Luis, muling sumik ang isang maliit na ilaw ng pag-asa. Ang digmaan ay hindi matatapos ng isang iglap, ngunit sa mga simpleng hakbang ng bawat isa, sa mga salitang puno ng pagpapatawad at pag-unawa, unti-unting magbabalik ang buhay.
Naging malinaw sa kanya na ang tunay na lakas ay hindi nasusukat sa mga armas o mga batalyon. Ang lakas ay nasa bawat puso ng mga taong naglalakad patungo sa kapayapaan, sa mga mata ng mga batang may pangarap na muling makapaglaro, at sa mga kamay na handang magtulungan. Sa simpleng hakbang ni Luis, natutunan niyang hindi kailangang maging malakas upang makamtan ang tagumpay. Minsan, ang lakas ay matatagpuan sa maliit na pag-asa, sa maliit na hakbang patungo sa pagbabago.
Hindi pa man natatapos ang digmaan, natutunan ni Luis na ang bawat hakbang na ginagawa ng bawat isa ay may halaga. Sa bawat magkasunod na hakbang ng bawat tao, sa bawat tapang at lakas ng puso, nagsimula siyang maniwala na darating ang araw na muling babangon ang kanilang bayan, at magiging buo silang muli.
No comments:
Post a Comment